Czeskie zwyczaje wielkanocne

Info na kolejny projekt...

Nasz scenariusz: scenariusz - narracja

i to, co wymyśliliście: 

Przygotujcie się na wesołą podróż po czeskich zwyczajach wielkanocnych! Myślicie, że Wielkanoc to tylko malowanie jajek i czekoladowy zajączek? Nic bardziej mylnego! Nasza sąsiednia Republika Czeska też ma niezłą gromadkę wesołych tradycji. Więc chodźcie z nami na tę jajeczną zabawę!

1. Pomlázka, ta smagająca radość! (Całe Czechy)

To coś dla chłopaków z szybkimi nogami! W Poniedziałek Wielkanocny (czes. Velikonoční pondělí) chłopcy chodzą z wierzbowymi pomlázkami (czes. pomlázka – zapamiętajcie tę nazwę!) i lekko smagają dziewczyny po nogach. Nie martwcie się, to nie jest żadne bicie! Według starego wierzenia ma to zapewnić dziewczynom zdrowie, urodę i płodność. A co za to dostaną chłopcy? Malowane jajka – kraszanki (czes. kraslice – jakie one są piękne!), słodycze albo i jakiś pieniążek (czes. penízek). Więc dziewczyny, przygotujcie sobie kokardy na pomlázkę, a chłopcy, trenujcie smaganie!

• Przykład: Wyobraźcie sobie małą Aniczkę, jak z uśmiechem nastawia nogi Kubie, który lekko smaga ją pomlázką ozdobioną kolorowymi wstążkami. Kuba potem z dumą dodaje kolejną kraszankę do swojej kolekcji.

2. Kraslice, te kolorowe skarby! (Całe Czechy)

Malowanie jajek, czyli kraslic, to w Czechach prawdziwa sztuka! Używa się różnych technik – woskowania, batiku, odcisków… Każda kraszanka jest unikalna! Czasami są tak piękne, że aż szkoda ich zjeść!

• Przykład: Babcia Bożena z Pragi maluje kraslice z tak skomplikowanymi wzorami, że wyglądają jak małe klejnoty.

3. Wielkanocny baranek, słodki przysmak! (Całe Czechy)

Na wielkanocnym stole nie może zabraknąć wielkanocnego baranka (czes. velikonoční beránek) – słodkiego biszkoptowego ciasta w kształcie baranka, posypanego cukrem pudrem. Wygląda uroczo i smakuje jeszcze lepiej!

• Przykład: Wyobraźcie sobie pachnącego baranka z kokardą na szyi, który kusi do spróbowania. Mmm!

4. Szukanie jajek, zabawa dla wszystkich! (Całe Czechy)

Podobnie jak u was z zajączkiem wielkanocnym, tak i w Czechach czasami chowa się jajka (często czekoladowe) po domu lub ogrodzie, a dzieci z radością ich szukają. To taka słodka pogoń za skarbem!

• Przykład: Mały Honza z entuzjazmem przeszukuje krzaki w ogrodzie i krzyczy radośnie, gdy znajdzie czekoladowe jajko.

5. Kołatki i klekotki, głośne budzenie wiosny! (Morawy i niektóre inne regiony)

Przed Wielkanocą, od Zielonego Czwartku (czes. Zelený čtvrtek) do Białej Soboty (czes. Bílá sobota), w wielu wsiach zamiast dzwonów słychać kołatki (czes. řehtačka) i klekotki (czes. klapačka). Chłopcy chodzą z nimi po wsi i hałasują, aby "wypędzić Judasza" i obudzić wiosnę. To niezła kakofonia!

• Przykład: Wyobraźcie sobie grupę chłopaków, jak z poważnymi minami rytmicznie klekoczą swoimi klekotkami, a ich dźwięk niesie się po całej wsi.

6. Wynoszenie Śmierci – Moreny, koniec zimy! (Różne regiony)

Ten zwyczaj jest trochę straszny, ale ważny! Dzieci robią kukłę zimy, zwaną Moreną (czes. Morena), często ubraną w stare szmaty. Tę następnie wynoszą z wioski i wrzucają do wody lub palą, aby zimę ostatecznie przepędzić i powitać wiosnę.

• Przykład: Grupka dzieci ciągnie słomianą Morenę do potoku i z radosnymi okrzykami wrzuca ją do wody. I zima już nie wróci!

7. Polewanie wodą (podobne do waszego śmigusa-dyngusa, ale gdzieś delikatniejsze)

I w Czechach w Poniedziałek Wielkanocny polewa się wodą, chociaż czasami jest to raczej symboliczne pokropienie perfumami lub tylko lekki prysznic wody. Ma to to samo znaczenie – zapewnić zdrowie i urodę.

• Przykład: Zamiast wiadra wody wystarczy czasami tylko kilka kropel perfum, ale śmiechu jest tyle samo!

8. Jarmarki wielkanocne (większe miasta)

W większych miastach odbywają się jarmarki wielkanocne (czes. velikonoční trhy) pełne stoisk z kraszankami, pomlázkami, drewnianymi zabawkami i mnóstwem pyszności. To świetne miejsce, aby poczuć wielkanocną atmosferę.

• Przykład: Na Rynku Staromiejskim w Pradze aż kipi od kolorów i pachnie trdelnikiem!

9. Zdobienie gałązek – bazie (Całe Czechy)

Przed Wielkanocą zdobi się gałązki wierzby iwy, zwane baziami (czes. kočičky), kolorowymi wstążkami i jajkami. Symbolizują one nowe życie i wiosnę.

• Przykład: Wazon pełen ozdobionych bazi stoi na stole i przypomina, że wiosna już tuż tuż.

10. Judasze, słodkie pokuszenie! (Całe Czechy)

W Wielki Czwartek piecze się specjalne słodkie pieczywo w kształcie zwiniętego sznura, które nazywa się judasze (czes. jidáše). Ma przypominać zdradę Judasza, ale smakuje wybornie!

• Przykład: Pachnące judasze z miodem znikają z talerza w mgnieniu oka.

11. Otwieranie studzienek (niektóre regiony)

Ten piękny zwyczaj wiąże się z wodą, która jest symbolem życia. W Białą Sobotę uroczyście otwiera się studzienki, które wcześniej wyczyszczono i ozdobiono.

• Przykład: Ludzie gromadzą się przy ozdobionej studzience, śpiewają pieśni i dziękują za wodę.

12. Wyścigi zaprzęgów konnych (różne regiony)

Podobnie jak u was procesje konne, tak i w Czechach gdzieś odbywają się wyścigi zaprzęgów konnych, które są wielkim widowiskiem.

• Przykład: Szybkie zaprzęgi z końmi pędzą po torze, a widzowie z napięciem śledzą, kto wygra.

No i co, podobały się wam czeskie zwyczaje wielkanocne (czes. velikonoční zvyky)? Widać, że i nasi sąsiedzi mają mnóstwo ciekawych tradycji. I pamiętajcie, chociaż niektóre zwyczaje się różnią, jedno mają wspólne – radość z nadejścia wiosny i świętowanie Wielkanocy! A wy, macie jakąś ulubioną tradycję wielkanocną (czes. velikonoční tradice)? Napiszcie nam w komentarzach! Wesołych Świąt Wielkanocnych, czyli Veselé Velikonoce! i mokrej pomlázki!

Připravte se na bláznivou jízdu po českých velikonočních zvycích! Myslíte si, že Velikonoce jsou jen o malování vajíček a čokoládovém zajíčkovi? Ale kdepak! Naše sousední Česká republika má taky pěknou řádku veselých tradic. Tak pojďte s námi na tuhle vajíčkovou švandu!

1. Pomlázka, ta mrskutná radost! (Celá Česká republika)

Tohle je něco pro kluky s rychlýma nohama! Na Velikonoční pondělí (Velikonoční pondělí) kluci chodí s proutěnými pomlázkami (pomlázka – tenhle název si zapamatujte!) a šlehají holky po nohách. Nebojte se, není to žádné bití! Podle staré pověry to má holkám zajistit zdraví, krásu a plodnost. A co za to kluci dostanou? Malovaná vajíčka – kraslice (kraslice – ty jsou krásné!), sladkosti nebo i nějaký ten penízek (peníze). Takže holky, připravte si mašle na pomlázku a kluci, trénujte mrskání!

• Příklad: Představte si malou Aničku, jak s úsměvem nastavuje nohy Kubovi, který jí lehce švihne pomlázkou ozdobenou barevnými stužkami. Kuba pak s hrdostí přidá další kraslici do své sbírky.

2. Kraslice, ty barevné poklady! (Celá Česká republika)

Malování vajíček, tedy kraslic, je v Česku opravdové umění! Používají se různé techniky – voskování, batika, obtisky… Každá kraslice je originál! Někdy jsou tak krásné, že je skoro škoda je sníst!

• Příklad: Babička Božena z Prahy maluje kraslice s tak složitými vzory, že vypadají jako malé šperky.

3. Velikonoční beránek, sladká pochoutka! (Celá Česká republika)

Na velikonočním stole nesmí chybět velikonoční beránek (velikonoční beránek) – sladké piškotové těsto ve tvaru beránka, posypané cukrem. Vypadá roztomile a chutná ještě lépe!

• Příklad: Představte si voňavého beránka s mašlí kolem krku, který láká k ochutnání. Mňam!

4. Hledání vajíček, zábava pro všechny! (Celá Česká republika)

Podobně jako u vás s velikonočním zajíčkem, i v Česku se někdy schovávají vajíčka (často čokoládová) po domě nebo zahradě a děti je s radostí hledají. Je to taková sladká honba za pokladem!

• Příklad: Malý Honza s nadšením prohledává keře na zahradě a křičí radostí, když najde čokoládové vajíčko.

5. Řehtačky a klapačky, hlučné probouzení jara! (Morava a některé další regiony)

Před Velikonocemi, od Zeleného čtvrtka (Zelený čtvrtek) do Bílé soboty (Bílá sobota), se v mnoha vesnicích místo zvonů ozývají řehtačky (řehtačka) a klapačky (klapačka). Kluci s nimi chodí po vesnici a dělají hluk, aby "vyhnali Jidáše" a probudili jaro. Je to pořádná kakofonie!

• Příklad: Představte si skupinu kluků, jak s vážnými tvářemi rytmicky klapou svými klapačkami a jejich zvuk se nese celou vesnicí.

6. Vynášení Smrti – Moreny, konec zimy! (Různé regiony)

Tenhle zvyk je trochu strašidelný, ale důležitý! Děti vyrobí figurínu zimy, zvanou Morena (Morena), často oblečenou ve starých hadrech. Tu pak vynesou z vesnice a hodí do vody nebo spálí, aby zimu definitivně zahnaly a přivítaly jaro.

• Příklad: Skupinka dětí táhne slaměnou Morenu k potoku a s radostnými pokřiky ji hodí do vody. A zima už se nevrátí!

7. Polévání vodou (podobné jako váš šmigrus-dyngus, ale někde jemnější)

I v Česku se na Velikonoční pondělí polévá vodou, i když někdy je to spíše symbolické pokropení voňavkou nebo jen lehká sprška vody. Má to stejný význam – zajistit zdraví a krásu.

• Příklad: Místo kýblu vody stačí někdy jen pár kapek voňavky, ale smíchu je stejně!

8. Velikonoční trhy (větší města)

Ve větších městech se konají velikonoční trhy (velikonoční trhy) plné stánků s kraslicemi, pomlázkami, dřevěnými hračkami a spoustou dobrot. Je to skvělé místo, kde nasát velikonoční atmosféru.

• Příklad: Na Staroměstském náměstí v Praze to hraje barvami a voní trdelníkem!

9. Zdobení větviček – kočiček (Celá Česká republika)

Před Velikonocemi se zdobí větvičky vrby jívy, takzvané kočičky (kočičky), barevnými stužkami a vajíčky. Ty symbolizují nový život a jaro.

• Příklad: Váza plná ozdobených kočiček stojí na stole a připomíná, že jaro je už za dveřmi.

10. Jidáše, sladké pokušení! (Celá Česká republika)

Na Zelený čtvrtek se peče speciální sladké pečivo ve tvaru stočeného provazu, které se jmenuje jidáše (jidáš). Má připomínat Jidášovu zradu, ale chutná výborně!

• Příklad: Voňavé jidáše s medem mizí z talíře rychlostí blesku.

11. Otevírání studánek (některé regiony)

Tenhle krásný zvyk souvisí s vodou, která je symbolem života. Na Bílou sobotu se slavnostně otevírají studánky, které se předtím vyčistily a ozdobily.

• Příklad: Lidé se shromažďují u ozdobené studánky, zpívají písně a děkují za vodu.

12. Závody koňských spřežení (různé regiony)

Podobně jako u vás procesí koní, i v Česku se někde konají závody koňských spřežení, které jsou velkou podívanou.

• Příklad: Rychlá spřežení s koňmi uhánějí po trati a diváci s napětím sledují, kdo vyhraje.

Tak co, líbily se vám české velikonoční zvyky (velikonoční zvyky)? Je vidět, že i naši sousedé mají spoustu zajímavých tradic. A pamatujte, i když se některé zvyky liší, jedno mají společné – radost z příchodu jara a oslavu Velikonoc! A co vy, máte nějakou oblíbenou velikonoční tradici (velikonoční tradice)? Napište nám do komentářů! Veselé Velikonoce neboli Veselé Velikonoce! a mokrou pomlázku!

Inny tekst:

Czesi mają wiele ciekawych zwyczajów wielkanocnych, które łączą tradycje chrześcijańskie z ludowymi obrzędami wiosennymi. Oto kilka z nich:

• Pomlázka: To jeden z najbardziej charakterystycznych zwyczajów. W Poniedziałek Wielkanocny chłopcy i mężczyźni chodzą z pomlázką – splecioną z wierzbowych gałązek rózgą, często ozdobioną kolorowymi wstążkami. Symbolicznie smagają nią dziewczęta i kobiety po nogach. Według wierzeń ludowych ma to im zapewnić zdrowie, młodość i płodność przez cały rok. W zamian za to otrzymują malowane jajka (pisanki), słodycze lub czasami kieliszek alkoholu.
• Malowane jajka (Kraslice): Podobnie jak w Polsce, malowanie i zdobienie jajek jest bardzo popularne. Czesi używają różnych technik, a pisanki są często małymi dziełami sztuki. Mogą być zdobione woskiem, słomą, farbowane naturalnymi barwnikami i wiele innych.
• Wielki Tydzień kolorami: Każdy dzień Wielkiego Tygodnia ma swoją specjalną nazwę, często związaną z kolorem lub tradycją:
  • Niebieski Poniedziałek (Modré pondělí): Kościoły dekorowane są na niebiesko.
  • Żółty Wtorek (Žluté úterý): Czasami nazywany też Szarym (Šedé úterý), nawiązuje do zwyczaju wymiatania pajęczyn.
  • Brzydka Środa (Škaredá středa): Wspomnienie zdrady Judasza, tego dnia należało się uśmiechać, aby uniknąć smutków przez cały rok. Tradycyjnie jedzono "brzydkie" potrawy, np. poszarpane placki ziemniaczane.
  • Zielony Czwartek (Zelený čtvrtek): Tego dnia je się zielone potrawy (szpinak, kapusta), co ma zapewnić zdrowie. Przed mszą ostatni raz biją dzwony, które "odlatują do Rzymu".
  • Wielki Piątek (Velký pátek): Dzień ścisłego postu i zadumy nad śmiercią Jezusa. Zamiast dzwonów kościelnych używa się drewnianych kołatek (řehtačky).
  • Biała Sobota (Bílá sobota): Dzień przygotowań, sprzątania i malowania domów na biało. Wieczorem odbywa się Wigilia Paschalna.
  • Niedziela Wielkanocna (Boží hod velikonoční): Uroczyste śniadanie wielkanocne, w kościołach święci się pokarmy.
  • Poniedziałek Wielkanocny (Velikonoční pondělí): Dzień chodzenia z pomlázką.
• Judasze: To słodkie bułeczki drożdżowe w kształcie zwiniętego sznura, symbolizujące sznur, na którym powiesił się Judasz. Często je się je w Zielony Czwartek.
• Baranek Wielkanocny (Beránek): Podobnie jak w Polsce, piecze się ciasto w kształcie baranka, symbolizującego Chrystusa Zmartwychwstałego.
• Kołatki (Řehtačky): Od Wielkiego Czwartku do Białej Soboty, zamiast dzwonów kościelnych, chłopcy chodzą po wsi z drewnianymi kołatkami, wzywając na nabożeństwa.
• Święcenie pokarmów: W Niedzielę Wielkanocną w kościołach święci się tradycyjne pokarmy wielkanocne.

Wielkanoc w Czechach to radosne święto, które łączy religijne obchody z wiosennymi tradycjami i zabawami ludowymi.